Ирина’’ недам’ нёдава’’ | «Красный Север»
0°C

обновлено: 04:56, 01 марта 2024

Няръяна Ӈэрм

Ирина’’ недам’ нёдава’’

Леонид Васильевич Лапцуй ирина’’ падвы газетаханана’’ хомбина’’. Толабина’’. Ӈарка хэбидя яляна’’ няю’ ирива’’ тензебтембива’’.

Время для чтения ~ 6 минут


Луца падаркана пыда 1932 похона соявысь. 1942 похона ирива’’ Новой Порт’ школахана тохолко пэвыць. Таняна сита тохоламбадида падна пирмамда хамедавэдо’, тохолкованда ирманя та’ тарем’ ӈод’’ манзаравы. Си’’ив классм’ мале’’мяхаданда тамна’ тяха’ ӈарка ян’ тохолко хэвы. Салехардахы училищехана лекараӈэ тохолкурмы. Тамальӈгы похона ӈэрм’ терхат лекараӈэ тохолкурта яӈгувысь. Пыда нердена ӈэвы.

«Няръяна Ӈэрм» газетахана

Иван Григорьевич Истоминм’ торомдаванда сер’ «Няръяна Ӈэрм» газетахана падна пэвы’’. Нюрте’’э’ тэри луца вадавна ӈадиберта юн ненэй вадан’ тэврамбавысь. Нердена стихотворениямда 1951 похона падвэдась. Ю’’ по хэ’’мяхад нердена книгада ӈадимясь. «Мань Ямалми, вадёд’’!». Ӈокханда няхар’’ юкад вата книгада ӈэвы.

Юкад вата по’ ямбан’ Леонид Васильевич «Няръяна Ӈэрм» газетаханана’’ манзаравысь. Тамальӈгана хуркари’’ стихотворений, поэма, сё, лаханако, ярабц, хынабц, хобцо, вади’’ хара падыбавысь. Паднава’ нямна ирива’’ тарем’ лаханась:

— Хэвняд ненэй вадавна паднавам’ нензел’’ серӈэ пэрӈадо’. Илаӈганани хуркари’’ ненэй вадавна паднаван’ харвана’’ илебей ненэцие ядабтадамзь. Хусувэй хибяри падна нида пирас’’. Выӈгана ӈод’’, хынабц’’, ярабц’’, сюдбабц’’, ва’’ал’’ хэ’’ли ненэця’’ мэта’’ ни’’ ӈа’’. Паднава’ серкана ӈани’ тарця. Харе’’ вадавна паднана хусувэй вадакоцяда яханда ха’’морӈа. Ненэй вада ила’ саирм’ нерня’ минревахана саць тара, ӈарка няд’’ма. Падар’ ни’ тэврамбада вадида яхадарев’ хайна’’. Вадамда мэта — ӈаябартарха. Хусувэй серкана харе’’ вадам’ мирвдарев’ мэць тара...

Леонид Васильевич харта вадамда тарем’ ваде’’ӈада:

Сэв’’ни тяхад мэтава’’ вадава’’,

Хасава’ вадава’’ яхат юне’’ӈа.

Мэтини вадини вы’ яни ниня

Харпо’’ тудрев’ ялэмдёдараха’’.

Хасава’ вадами мэтахавахани

Тю’’уй сюрням’ нив юрлаӈгу’’:

Мань мяни ту ни хабтёриӈгу’’.

Хахаяда яля’ газетава’’ манэ’’сармана’’ мальӈгана 1972 по’ пиркана сидя иры’ пират редакторӈэ Иван Юганпелик’ е’’эйӈэ хаюрмысь. Тамальӈгана халядани, ӈуво маторпади, план томдабади ӈэрм’ тер’’ нямна паднавысь.

Падна’’мида

1972 похона, 39 номеркана: «Ямал вы’ яна’’ латдан’ ненэй ненэцие’’, хаби’’ поӈгат сэвна тяхад сэдора теневана саць ӈока, хурина мел’’мана сэдавы паны мэ’’ма’ сер’ ӈэӈгу, неновавна сиби падроти пиби тад сэдабато’ сэдонда ни ӈадяӈгу’’, тэри хархана еналмы то’’олаха ӈэӈгу, тикы мадавы манэ’’пананд ӈарка вы’ ям’ няби пенд ниня толабада то’’олахар ӈэӈгу…»

1956 похона, 97 номеркана Яптик Саля’ няна халядани’’ нямна падна. Пыда ненэй ненэцие’’ кор’’ якэвам’ ваде’’ӈа. Падвэнда нюм’ — «Ненэцие’’ нямна ӈарковна няркана тара». «Окотэтто Василий’ мя мюйда варцавэй, корда якэ. Тикы хорм’ харта серта нида пирас’’, колхоз’ председательӈэ тарана Ануфриев ненэцям’ нядаван’ нида харва’’. Правленияхана мэна’’ тикы серм’ савумдаванзь таслабто’ тара, ненэцието’ нямна сававна нярканабто’ тара, манзара серто’ савумдава’ нямна нярканабто’ тара».

1962 похона 47 номеркана ненэй вадавна падвэмда, «Камень с надписью» нюбета иле’’мям’ ховаць. Выӈгана луци не ненэцие тохоламбавы. Тикахана мале танякуна харта лаха книгаӈэ ӈадимясь, толабаб’’, саць хайна.

1954 похона 42 номеркана Салиндер Хало’ нямна падна. Пыда ту ӈаном’ ядэлана ӈэвы. «Мурманм’» ту ӈанохона маназарана нита поӈгана паридена шинельм’ мэта, ламдикоко хасава яда. Тикы Салиндер Хало, ту ӈано’ капитан’ марцьхэӈэ тара. Пыда сюрибтяв сята бритвахана хобтавдавэй, сидя паридена ябтако сэвда хаерад яля талмолаӈаюда». Пыда ӈавнанда Тасу яв’ няна хоё’’ нямна мюсермы. Тамна нюдя ӈэдаханда нисяда ханеванзь нянанда ядэлавэда. «Теда’ ӈод’’ Хало ӈамгэхэрт мерцям’ нись пилюць, сехэрэвна ядэртадрев’ ту ӈаномда ядэлада. Пыда Тасу ям’ мюйм’ сававна теневада, вэвако нумгартахана ни ёхобор’’, тора ёта ханяна ӈэвам’ сававна тасламбида. Хубтахана ту ӈанонда Тазовской ӈэсын’ нулта’’мад, нянда ненэця’’ мядимярць тоць. Тикы ненэциеда тэри пысэйдаць: «Ханзер’’ ненэй ненэць’ ту ӈаном’ ядэла тоховы».

1954 похона 42 номеркана (Тён вадабада’’ нямна ни’’ няркана’’). «Тикы колхозхана манзарана ненэця’’ тёнто’ ӈавар сававна лэтамбидо’. Хэвы сельбя’ няна тёнто’ ӈавраӈэ ты хадабиць. Сыра’ пуняна тоннахад вата ӈамза водумась. Ӈамгэ тикы ӈамза водумы? Август ирыхына 90 килограмм ӈамзам’ вомандо’ е’’эмня падарт’ падвы’’. Тикы колхоз правления ӈамгэ нида хамэдамбю’’, ӈани Ямалхы колхозха’’на тёнто’ мэд наӈэдя пон’ нидо’ хадабасету’’. «Новая сила» нюбета колхоз’ тер’’ тикым’ и’ ӈукана нивэдо’ хомбю’’. Тён вадабава — тикы ӈобтикы тарана отрасль, фермадо’ манзарабцом’ савумдава’ нямна ӈаркавна няркнабата тара.

Тарця серо’’ нямна ирива’’ «Няръяна Ӈэрм» газетаханана’’ паднась. Пыдара’’ ӈод’’ иринда падвы толабида’’.

Автор: Марина Ярой’ падвы


1

0

0

0

0

0



обновлено: 04:56, 01 марта 2024

Темы