Няръяна Ӈэрм
Вадина мэкна’’, лэтрамбахана’’
Хэвы си’’ив яляхана Санкт-Петербургхана ненадо сер’’ ӈась. Таняна харе’’ вадидо’ лэтрава нямна лаханакурӈаць. Тюку ма’’лёвадо’ мале матдомдэйдо’. Хусувэй по’ ӈэрё’ няна тодо’’ яхат ненэця’’ таня’ турӈа’’. Тикы серм’ Ямална’’ представительство минреда.
Время для чтения ~ 8 минут
Пили’’ нерде ерв’’ ӈэрм’ тер’’ вади’’ таравам’ хэтаць. Ӈобто’ «Дом национальностей»‘ ӈэвахана мэна Игорь Жуков лаханась. Ма’’нисяв, тодо’’ вадавна лаханана’’ танянахаван’ маня’’ харе’’ яханана’’ ӈамгэхэрт вэвам’ ӈэвана’’ ни’ нива’’ ӈэдараӈгу’’. Илаӈганана’’ хамедаваць, сайнормахана харе’’ вадам’ мэ’’ма саць ӈарка няд’’ма. Таняна ӈамгэри тарана серкана ӈани’ вадавна хэтвым’ хибяхарт нида хамедаӈгу’’. Тарем’ помнандо’ няхато’ хуркари юне’’ тэврамби’’. Ӈадьбята вадина’’ мэп’’на’’, нерня’ минреб’’на’’ серо’’ӈа’’.
Андрей Кибрик РАН языкознание институт’ ӈэвахана мэна учёной’’ вадида сэбинець. Яханана’’ пудана самляӈг ю’’ по’’ сер’ юкад вата самляӈг вада’’ тэнз’’ тэмзавыд’’. Пелдо’ тамна няръяна луци’’ илам’ ӈэвада’’махадана’’ ёховы’’. Тодо’’ тэнзаӈэ хар’’на’’ вадина’’ мэ’’мана’’ е’’эмня сидна’’ Конституция нядаби. Мюнянда е’’эмняна’’ таславы’’ вато’’ пады’’. Тад нерня’ я’ сяр’ ниня вадина’’ тэнз’’ ёхоборпато’ тикана’’ Конституциява’’ харто’ ватодо’ минренаӈэ ни толёд’’. Ӈарка яна’’ сяр’ ниня луца’ вада’ хавна ӈани’’ вади’’ танявахат теневабто’ тара. Тарем’ ӈока вади’’ тэнз’’ танявам’ манэ’’лабтамбаӈгува’’. Ханяӈы’’ манзеты’’, мале сян вадам’ теневана’’ вадидо’ ӈэвандо’ мюня поёлтамбидо’? Учёной’’ ма’’ним’’, тарця нивы ӈа’’, тохолавыд ӈэванд мюня таӈга помнандо’ сензувна иле’’. Тадӈо’’ ӈармы ненэцяӈэ хэ’’мяхад ӈамгэхэв хабцяӈгана няд’’маӈэ тара, тарця вэва хабцяӈо ӈэва’ мю’ нидо’ ӈэдарамбю’’. Яханана’’ 155 вада’’ тэнз’’ ӈэвы’’.
Ӈани яхад интернет’ мутравна лаханаць. Ӈобто’ Хабаровской крайхад нанаец тэнзм’ мэта не — Татьяна Моложавая. Ӈацекы тохоламбада, тэнзанда нямна нярканана ӈэвы. Ма’’нисяв, харе’’ вадамдо’ мэтахат ӈармы’’ ненэцяли’’ хаи’’. Пудана по’’ хынота’’ ӈацекы’’ ӈадимя’’, ӈамгэ’ нямна сёто’ ӈэвахат ехэра’’, нидо’ хамедамбю’’, хэтырто’ пяны’’мана ни’’ хамор’’. Вадамдо’ теневана’’ нюху’’нато’, нюто’ нюху’’на ни’’ лаханакур’’. Пыда илелавада — нюдяко харад, поӈганандо’ луца ӈод’’ тянёри, тарем’ ӈод’’ харад’ помна ядэрпато’ харто’ вадамдо’ нидо’ намдор’’. Теда’ илебей ненэцие’’ поӈгана вадам’ минреван’ харвана’’ ӈадиберӈа’’. Ма’’ним’’, пуня’ пэръядо’, ӈарка нидо’ няндо’ лахана’’: «Вэнзер’’ хэтабид!», «Таросяда сер’’!» Тарця ненэця’’ ӈэдарамба ни’’ серос’’, пыдо’ тад нерня’ вадам’ лэтрамбадаӈэ тараӈгу’’. Татьяна Александровна лаханакуртадамда пюсь нюдяко харда’’амна ӈэдалёрӈа. Ӈармы ненэця’’ вадамдо’ помнандо’ мэ’’ӈадо’, маймба лаханакурӈа’’. Тикы нито’ е’’эмня харто’ вадавнандо’ падвы книгыдо’ мутран’ тэвравыдо’. Тарцядо’ ӈока ӈэвы, вадам’ тохоламбабато’ ӈани’ няд’’маӈэ нянандо’ тараӈгу’’.
Яханандо’ ӈоб’’ луца учёнойдо’ таня. Нюмда Василий Харитонов. Мале сян яӈорэй’ фестивальхана мэвы. Нита вадам’ тэри индя харвобцохона тохолавэда. Яханандо’ Василий Сергеевич нанаец тэнзхад вадамдо’ сававна теневада. Школахана ӈацекы вадан’ тохоламби.
— Ӈани’’ тэнз’’ ненэцие’’ вадам’ тохолава тэри вадам’ мэ’’мари нивы ӈа’’. Ехэрана вадам’ тохоламба пя’’махадани таслав. Иланд саир’’ яӈгаворӈа, хусувэй ӈамгэн’ луца’ иӈудм’ мэць нин сыр’’. Теда’ ханяӈы’’ ӈамгэ’’ нянани ниня таранарха’’, хумбасядаӈэ тасламбин. Ӈаном’ мэць, кино’ сертаба, мирць тухудамзь... Ӈэвани мюня тодо’’ тэнз’’ вади помнандо’ нин поёлтамбю’’, хусувэхэндо’ харта таславы яда таня. Нанаец’’ вадам’ тохола’’махадани ӈани вади нензел’’мана тохоламбин. Ӈока теневана нями ӈадимя. Тандая’ торамдавы’’ ненэциени’’ вадавна вахалпа’’ни, няни минхандо’ тэя’’, хэтувандадо’ ӈока ӈэсеты. Луца’ вадавна нянандо’ лаханакурп’’, ӈока ӈамгэм’ ни’’ вадецето’. Ӈарка хардахана илаӈгана таравы’’ ӈамгэ’’, нанаец’’ поӈгана мэб’’ни минхандо’ тарабцомдо’ ё’’пидо’. Ненэцие’’ сававна хамедамба пяян, илам’ хамедамбабцоми ӈани’ яӈгама, — Василий Сергеевич мась.
Тамна ӈани’ ӈоб’’ мэкад серм’ кино’’ тадтамбада Алексей Вахрушев ваде’’ӈась, саць тарана ӈамгэм’ минревысь:
— Мань манзаями вадам’ лэтрава’ нямна ни ӈа’’. Тарем’ ӈод’’ илми тикан’ си’’ми тэвра. Чукотка’ нямна кином’ сертавазь идейваць. Невхы иламдо манэ’’лабтаванзь пэрӈава’’. Тикахана чукча’’, эскимос’’ мэӈгу’’. Ӈопой ватом’ нёдаваць — пыдо’ харе’’ вадамдо’ мэпато’ тара. Мат’’ юр’’ ненэцяӈгат тэри 10% лахананарим’ едтеваць. 12-45 пондо’ ӈэсоӈгана мэна’’ харе’’ вадавнандо’ лахана ӈули’’ нидо’ пирас’’. Кинохона мэван’ харва вадамдо’ тохоламба пяць. Маня’’ невхы ӈэсым’ сертаваць. Паныдо’ лаха ӈани’ сэдынаць. Ихинани тарця, тянё тэнз ненэцие’’ илаӈгана, ила’ саиркана мэта ӈаво серта пиртыд’’, вадахавм’ техэ яханда лаханана’’ яӈгоб’’ — нир’’ тэвраӈгу’’. Сертабадаханана’’ 55 сцена ӈэӈгу, 55 урок. Хуркари тохолко мэта пособий’’, мутрахад телефонвана мэта сянакубц’’ ӈадимдеваць. Тарем’ кинохона мэван’ харва ненэця’ харе’’ вадахандо’ тэвыд’’. Ма’’лавы’’ ненэциена’’ хибямдо’ тэравахад помнандо’ ехэра’’. Тохолковамдо’ мале’’мяхадандо’, проектм’ малева’ ёльцяӈгана тэравына’’ таслаӈгуна’’. Тикамдо’ ӈани’ харто’ вадавнандо’ минреӈгудо’. Харт вадар — пыдар ва’’лёй ӈэвар. Тарем’ вадамдо’ мэмандо’ няю’ ненэцие’’ нерня’ пэръяна’’. Мань ӈока’’ по’’ ямбан’ кино’’ сертабидм’.
Ямал’ тер’’ ӈани’ серодо’ ваде’’ӈаць
Ямалхадна’’ товы’’ нина’’ ханзер’’ яханана’’ харе’’ вадахато’ ӈацекыдо’ тохоламбавам’ хэтаць. Шурышкарской районхад ӈэда няна’’, Алексей Конев’ сава юнда пили’’ со. Восяхово’ няна школахана манзара. Ӈацекыта ня’ мультфильм сертаби’’. Та’ лагерьм’ ӈадимдемби’’, таняна иландо’ саирм’ тохоламби’’.
Ольга Пандо Приуральской районхана вадито’ ханзер’’ тохоламбавам’ ваде’’ӈась. Пыдо’ ӈани’’ хаби’’ няхато’ тасла вадандо’ хэтыр’’ яӈгавы. Тарем’ ӈод’’ толаӈго мэта’’ ӈаводо’ ӈока’’ ӈэвы’’.
Тюку фестиваль неняӈг’’ ирыхына тет ян’ тярмы пирдырмам’ ӈадимдембавы. Нерня’ ха’’амвыдо’ ӈуда’ терӈэ юр’’ ёнар’’ есям’ ня’’марпавы’’. Яхадана’’ сидя нява’’ ненадумдавы’’. Ӈобто’ манзара нята нява’’ Лариса Омдевна Ӈокэй. Телевизоркана ненэй вадан’ яна’’ тер’’ тохоламби. Пыда мась: «Сяхаринда харе’’ вада танявам’, мэ’’мам’, таравам’ техэ яхандо’ нидо’ хамедамбю’’. Ӈадьбята ӈод’’ хусувэй по’’ вадам’ теневана’’ тянюворӈа’’. Маня’’ ненэй ненэцяӈэ ӈани’’ няха’’на’’ тасла серона’’ сава’’».
Няби Санкт-Петербургхана тохолкода’’ илебей’’ ненэцие’’ «Вано’’» клуб ӈэвы. Ӈэвахана мэнадо’ Арина Вануйто лаханась: «Маня’’ клубана’’ мале сидя пода. Теда’ няна’’ самляӈг юкад вата ненэця’’ турӈа’’. Вадава’’ ӈарка маркана нива’’ юрыбю’’. Тад нерня’ варева’’ мэтава’’».
Представительствона’’ серо ня’’амбада Александр Палагин ма’’нисяв: «Пирдырмава’’ ӈани похона тамна минреӈгува’’». Тюку по’ самляӈг юкад вата хибяри’’ таняна мэван’ харвавыць. Ханяӈыдо’ ядемдаба яхад, пэ’’ няд ӈэвыць. Тикы нина’’ ӈэрм’ тер’’ вуни’’ ӈа’’, ӈадьбято’ падродо’ нивыдо’ манэсар’’.
Тарця тарана сер’’ Санкт-Петербугхана ӈась. Вадидо’ мэнена’’ ненэця’’ ӈобт’ ӈоб’’ ялян’ ма’’лэйдонзь. Ӈани похона ӈамгэ сава серо минревамдо’ ӈани’ вадетадо’.
Автор: Марина Яр’ падвы
