Ёхан мув хантэт эӆты айкеӆ | «Красный Север»
0°C

Лух Авт

Ёхан мув хантэт эӆты айкеӆ

Ёмвошевн Экспоцентр нэмпи тахайн округев ӆоватан уӆты хоятат ун кущайт пиӆн кашӊ пуш «Товары земли Югорской» тынасты-ӆутасты харат ӆэщатыӆат. Щи порайн ма ханты мир пормасаӊ вантопсаятан Пыть-Ях вош музей хотан рупитты нэӊат пиӆн уйтантысам па ӆый эӆтаеӆ арсыр айкеӆат инщассам.


– Ма уйтӆам, хоты нын Пыть-Ях вошан йис пормасат шавиты хот онтасн тата хорамаӊ па умащ вантопса ӆэщатсаты, матты айкеӆ, аӆпа, туты верытӆаты?

– Ма опращ нэмем Зоя Лазаревна Жавко (эви щирн, Каюкова). Ин Пыть-Ях вошаӊ йис пормасат шавиты хотэв куща ӆаӊкар нэӊа уӆӆам па рупитӆам.

Мосаӆ ястатыя, Пыть-Ях уӆты вошев ханты ясаӊ щирн «пытты ях», щит кураӊ вой пайтты таха, йис порайт эӆты шоши ёхӆуван самаӊа тайса. Юхат мув иӆпи тащат каншты, рущат тый ёхатсат. Хантэт па хувашак еӆӆы пеӆа касаӆсат.

Ин муӊ краеведческой музей хотэв «Феникс» нэмпи тахая ӆоӊман уӆ. Щита арсыр киника ӆуӊатты хотат, хоятат щутщаты харат, военно-патриотической тахайт, ун кущаятан иса хоӆыена и таха щирн версайт. Муӊ йис пормасат шавиты хотэв там Пыть-Ях вошан 2001-мет таӆн веӆщи пуншса. Щиӊанща щи таӆ вуш эӆты ар щирн кущаятан верыӆыса, юхатшак ищи па йис пормасат акатты хот щираӆа хащаптаса. Тамхатӆ муӊ краеведческой музей хотэван иса аратэӆн 10 хатнэху уӆ па арсыр рупата верат ӆэщатаӆ. Ин аршак вер верты питсув, ванта, муӊ вошев опсам па тыйм щират эӆты сыр-сыр айкеӆат оша пайтӆув па щитат яха акатӆув.

Мув иӆпи тащ каншты рущат эӆты ищи ям ар тата ханшӆув па музей хотэван ӆый таям пормасӆаӆ-муйӆаӆ шавиман тайӆаӆӆув. Ма нумастэман, мет ар вер, пормас па айкеӆ муӊ ищипа Ун Ёхан па Ай ёхан хантыӆув уӆты-хоӆты, хуӆ-вой веӆпасӆаты верат эӆты япсыена кашӊ таӆ сыс ияха акатӆув па там музей хотэван ӆэщатӆув. Щи тумпийн, Ёхан мув хантэт пиӆн и ясӊа, и вера ёхатӆув: ӆый хощаеӆ уӆты па туса верантты ёхӆаӆ-нэӊӆаӆ хущӆув, ӆуӆан ӆый муӊева мосты пормасат па ӆуматты сохат иса ат версат па ёнтсат.

– Зоя Лазаревна, мата тахайн Ёхан муваӊ хантэт уӆӆат, аӆпа, па ханты ёх иты, хуӆ-вой веӆпасӆаӆат, муй па ӆый юканэӆа тайтыя вуӆыӆаӆ ӆаваӆман уӆӆат?

– Ёхан муваӊ хантэт йис порайт эӆты Нефтеюганской районан хоӆыена уӆӆат. Тухаӆ ёхӆаӆ-нэӊӆаӆ ӆый эӆтаеӆ Сорханӆ районан Угут нэмпи вошеӆан уӆапса щирӆаӆ япсыена ӆэщатсат. Тамхатӆ ар пелак щимащ хантэт Ун Ёханэӆ па Ай Ёханэӆ хуваттан омасты ай унт куртатан рут щиратан уӆӆат. Ӆый ищи хуӆ па вой веӆпасӆаӆат, щи ёхӆув эӆты туп мортаӊ хоятат ӆув юкан вуӆэт тайӆат. Щит щимащ рут хоятат: Каюковат, Ярсомоват, Купландееват, Курломкинат, Тайлаковат, Каймысоват, Сурломкинат, Бисаркинат, Нюгломкинат па па ёх.

– Нын музей хотан хоща муйсыр хоятат хоӆна Ёхан мув хантэт арсыр пормасат па ӆуматты сохат ияха акатаӆ, сыр-сыр айкеӆат ӆый уӆапсаеӆ эӆты ханшаӆ?

– Пыть-Ях вошаӊ музей хотэван йис пормасат шавиты па вантты нэ, наукайт щирн рупитты кат нэӊӊан, арсыр вантопсайт ӆэщатты нэӊат па ма, куща ӆаӊкар нэ, хоӆыена ияха катӆасман, кашӊ муӊева мосты рупатайт верӆув. Тамхатӆ вуш унты Ёхан мувев хуватн уӆты хантэт эӆты ямкем ар пормас, ӆуматты сохат, муйт акатсув. Аратэӆн, ияха ӆуӊаттыя ки, хутсоткем пормас тата, рущ ясаӊ щирн, экспонатата верман тайӆув.

– Зоя Лазаревна, Ёхан мув ӆоваттан уӆты хантэт нын краеведческой музей хотана арсыр щимащ пормасат па хатнэху ӆуматты сохат, аӆпа моӆты охат онтасан тыныӆат, муй па тухаӆ отат аӆ щиты тынӆы-пелӆы нынана мойӆаӆат?

– Муӊ ар щирн щимащ пормасат муй ӆуматты сохат ӆый эӆтаеӆ мощатыӆув.

Тухаӆ порайн куща ёхӆуван охан ки маӆаюв, щит иса ох сахат ӆутӆув. Щаӆта па мортаӊ отат ханты ёхӆув музей хотэва тынӆы-пелӆы, аӆ щиты щи мойӆаӆат. Мосаӆ ястаты, хоты Ун па Ай Ёхан хуватн тамхатӆ вуш унты муӊ ямкем ар туса верантты хоятат ай куртатан тайӆув. Ма ӆуӆан хоӆна щиты ястасам, ванта, щимащ тахаятан уӆты хантэт хоӆыена ар пелак сыр-сыр пормасат верты хошӆат. Ёхан муван муӊ ёхӆув кашӊ хот ӆыпийн па каман тайты пормас иса ӆый юрӆаӆн-щёмӆаӆн ӆэщатӆат. Арсыр ухӆат, ай хопат, ёӆан тайты анат-сунат, хинтат, вонщапат, хуӆ-вой веӆпасат верӆат.

Щаӆта арсыр хатнэху ӆуматты сохат па куратан тайты нират, вайт ищи муӊ ханты нэӊӆув ёнтӆат. Щиӊанща ӆый кутэӆан мет туса верантты ху хоятат па нэӊат ищиты ликамӆат. Тамхатӆ Пунси нэмпи ай куртан Нефтеюганской районан Анатолий Александрович Каюков уӆ. Ӆув муӊева там ёхи хащам 2024-мет таӆн ай хоп воӊхас па вуӆэӊ ухаӆ туӊа щира па шеӊк туса верас. Юхат па ӆув апщеӆ, Вячеслав Каюков, краеведческой музей хотэва арсыр ханты юх сарат ӆэщатас.

Ёхан пелак Курломкины вут куртан уӆты ху Леонтий Данилович Каюков пиӆн уйтантымев порайн, нарасӆыты юх муӊева верты партсэв. Ӆув тата мосванан ханты мирэв ёнттыя тор сапӆ, рущ щирн «журавль», хорамаӊа верас. Щаӆта хатаӆан няврэм тайты онтап па вонщамотат нампрат эӆты сыстамтаты хошап музей хота ӆэщатас. Ӆув ийимеӆ, Наталья Николаевна Каюкова (Купландеева) ай эви ӆуматӆыты сах хорасаӊа ёнтас. Щимащ тусаӊа верантты ёх эӆты, ун пормасат па ӆуматты сохат, муӊ кашӊ пуш ох сахат ӆутлув, айшак отыет ӆый муӊева аӆ мойӆаӆат.

– Ин тата верам вантопсайн нын муйсыр ханты мир пормасат тайӆаты?

– Ма хоӆна «кынь чоп» нэмпи пормасэв эӆты наӊена вутщиӆам ястаты. Нын щиранан, щит тонты эӆты ӆэщатам «хинт». Ёханаӊ ханты ёхӆув-нэӊӆув ин тамхатӆ унты йиӊка муй унта яӊхтэӆан, ай няврэмиеӆаӆ щимащ хинт ӆыпийн иса патан тайӆэӆ. Хун аӊкеӆ-ащеӆ арсыр рупатайт вераӆ, няврэм таӆаӊ хатӆ сыс щи кынь чоп ӆыпийн омасты верытаӆ. Ма щирэмн, Ёхан мув ханты ёх ураӊан муӊ шеӊк мосты вер музей хотэван ӆэщатӆув. Ванта, ӆый уӆты-хоӆты щирӆаӆ па культура верӆаӆ арсыр мир хоятата тата кашӊ пуш япсыена па хорасаӊа этаӆтаӆӆув!

Владимир Енов ханшам потар


1

0

0

0

0

0



Темы