Монщаӆ-араӆ еӆ ат манӆ | «Красный Север»
0°C

Лух Авт

Монщаӆ-араӆ еӆ ат манӆ

Щимащ ям ясңат Югра мувн уйтаң ханты имия Людмила Романовна Хомляк (Лельховая) ястаӆув. Ӆув ропхаң курк тыӆащ 10-мет хатаӆан 75 таӆа йис. Щи тумпийн муң ӆувеӆа ястаӆув — хув йис, хув нупат ойңа-щуняңа, тумтака рутӆаӆ кутн ат уӆ!


Людмила Романовна Паштар куртан сэма питас. Ӆув ащеӆ хуӆ па вой веӆпасӆаты хуя, колхоз кущая ус. Антеӆ ӆувеӆа хуӆ веӆты нётас. Люда эвие айтэӆн антеӆа-ащеӆа нётас, щи тумпийн няврэмат ураңан арсыр умащ верат, емаң хатӆат, ёнтты харат ӆэщатыйс.

1956-мет таӆн, хун колхозат уна версайт, Паштар колхоз Тукъякаң колхоза каратса, щишн ӆыв семьяеӆ Тукъякаң курта касӆас. Щита Люда эвие ашкуӆая манас, еӆӆы Поӆнават куртан утаӆтыяс па щита ашкоӆа етшаптас. Еӆӆы 1967-мет таӆн каркам ханты эви пиркашека утаӆтыйс па Касом куртаң ӆапкайн рупитты питас. Щи тумпийн ӆув комсомольской тахайн кущая ус па айӆат эвет, похат пиӆн арсыр ям верат верас. Ям рупата ураңан ӆув делегат иты па хон пелак Монголия мува щутщаты китса. Щита ӆув япсыена вантас па оша понас, муй щирн щита мир уӆӆат, муй щирн айӆат ёх яӆап уӆапса ӆэщатӆат. Щи ям номсат пиӆн ёхи керӆас па тата еӆӆы апраңа рупитты питас. Рупата па комсомольской верат тумпийн ӆув 1973-1983-мет таӆатн женсовет кущая ус. Ӆув щи тахая ӆоңам нэңат пиӆн хоттэӆ ёха, имета арсыр нушайт туңматты нётас.

Людмила еӆӆы утаӆтыты вуратас, щишн Тупаӆ вошн охат пиӆн рупитты таха етшаптас па Касом куртан «Линейно-производственной управление», еӆӆы «Казымэнергогаз» тахеңанан ох ӆуңатты нэңа рупитас.

«Арэм-монщем еӆ ки манӆ…» научной киника эсӆас. Хор: Людмила Шульгина.
«Арэм-монщем еӆ ки манӆ…» научной киника эсӆас. Хор: Людмила Шульгина.

1993-мет таӆн уӆапсэӆ па щира керӆас — Нови саңхом вошн мадьяр мир уйтаң учёной нэ Ева Адамовна Шмидт пиӆн уйтантыйс. Ӆув Л.Р. Хомляк «Овас хантэт йис потрат, монщат, арат акатты хот» хоща рупитты вохсаӆӆы. Учёной нэ эӆты Людмила Романовна утаӆтыйс, муй щирн йис потрат, монщат, арат акатты мосӆ, нэпека ханшты, финно-угорской транскрипция щирн ханшты па па арсыр научной верата. Щиты 1997-мет таӆн рут ясаңан «Монщат» киника этас. 2002-мет таӆн Е.А. Шмидт онтасн «Арэм-монщем еӆ ки манӆ…» научной киника эсӆас. Щи тахайн рупитмаӆн Л.Р. Хомляк арсыр научной нэпекӆаӆ ханшас па мирхотатн ӆуңтас.

1999-мет таӆн Л.Р. Хомляк Санкт-Петербург вошн А.И. Герцен нэмпи педуниверситет хоща уӆты Овас мир институт етшаптас па няврэмат йис уӆапсая па культурология утаӆтаты нэңа йис. Ӆув еӆӆы научной рупата туты питас.

Щи тумпийн ханшам йис арат, монщат, потрат «Ханты ясаң» газетая па ханты радивая китсаӆӆы, 1997-2000-мет таӆатн внештатной корреспондента ус.

Там ханты ими хорамаң турсыйӆ тайӆаӆӆы, уӆапсайӆ хуват ханты йис арат, ӆув ханшам арӆаӆ арсыр емаң хатӆатн арыйӆ, щи тумпийн туса якӆ. Маргарита Фёдоровна Рябова (Яркина) пиӆн етнхотат аляс. Ӆув Нови саңхом вошн «Овас хорамат» тахайн хорамаңа арыйс па якас.

Ӆув икеӆ пиӆн хуӆам няврэм энмаӆтас, похӆ антома йис. Ӆувеӆ па ин хиӆыӆаӆ ищи ханты ясңа, арат арыты, якат туса якты утаӆтас.

Щутщаты манмаӆ юпийн Нях (Нягань) воша касӆас, тата ищи ханты мир йис уӆапса ӆаваӆман уӆ. 2011-мет таӆн округ куща грант нётопсы ох ёша хоӆамтас па «Ас имет монщат» киника эсӆас. Нях вошн ӆув шоши мир катра пормасат ӆаваӆты хотн вошаң ёх па няврэмат ханты ясңа утаӆтаӆ, арсыр емаң хатӆат ӆэщатты нётӆ, вошаң па мойң мир ураңан арыйӆ, якӆ.

Людмила Романовна 1994-2003-мет таӆатн «Югра ӆыӆңоптаты» («Спасение Югры») шоши мир тахая ӆоңмаӆн арсыр верат тус. Хор: Людмила Шульгина.
Людмила Романовна 1994-2003-мет таӆатн «Югра ӆыӆңоптаты» («Спасение Югры») шоши мир тахая ӆоңмаӆн арсыр верат тус. Хор: Людмила Шульгина.

Там ӆуңан хон пелак Венгрия мува манӆ, щита Ева Шмидт нумман щира ун мирхот ӆэщатӆа, ӆув щита потартты питӆ, хоты сахат ӆув пиӆэӆн рупитас.

Ар таӆ шоши мир йис уӆапса еӆӆы тувмаӆ ураңан ӆув ар ишакты нэпекат ёша хоӆамтас, щит «Югра мув ветеран труда» нэм, округ Дума Почётной грамота, округ Дума губернатор ишакты нэпек, «Югра ӆыӆңоптаты» тахев эӆты «Признание» нэмпи мевӆ пос, Нях вошаң культура верат туты таха эӆты «Благодарность» нэпек па па ишакты нэпекат.

Людмила Шульгина ханшам потар


1

0

0

0

0

0



Темы