Неттин рут ёх тус нэңие | «Красный Север»
0°C

Лух Авт

Неттин рут ёх тус нэңие

Там мосванан ма сикем самаң, вещкат ханты нэңие Антонина Васильевна Чупрова (Неттина) пиӆан уйтантысам па потрэмисам. Там лопасан ӆув эӆтэӆ потрэм туӆэм. Антонина Васильевна пиӆан ма Москва вошан уйтантысам. Ӆув Ёмвош округ Тэк курт Суматмош районан энмас. Ин Советской районан Зеленоборск вошан уӆ. Уӆты муваӆ, самаңа тайты рупатайӆ, хоты асеӆ опрась нэмаӆ тыйс па Ун Лялян уӆам рутӆаӆ эӆты потраӆ тус.


Рупитты порайӆ

Антонина Васильевна Пулңават вошан утаӆтыйс. Сит эӆты каматса ясаң ястас: «Оӆңа ГПТУ-12 судовой оператора утаӆтысам. Пулңават Речпорт хося оператора усам. Си юпийн культпросветучилищайн нэпек ӆуңатты хотан рупитты нэңа утаӆтыты мантсам. Ур муван Нарьян-Мар вошан рупитсам. Хун аңкем кашаңа йис, ёхӆы йисам. Нэпек ӆуңатты хотан рупитсам. Хуӆам няврэм тайсам. Ин йи эвем хасяс. Кат хиӆы энамаӆ».

Ханты сохат ёнтты щир саман тайӆаӆӆы

Тус нэңиев Москва вошан хорам ханты сохат этаӆтыйс, ёхтыӆыйм хоятат ёнтты утаӆтыйс. Рупатайӆаӆ хуват ныӆа, муй хорпи туса вератты нэ, рупатайӆ шеңк самаңа тайӆаӆӆы. Хоты ёнтасты питас, ястас: «Аңкем туса ёнтасты нэңа ус. Муй, иса верты хошас. Ай пора эӆты нумӆэм, хоты аңкем ернаса ятат ёнтсам. Аңкем сахат хуват ёнтасты утаӆтысам. Ернасат, щашкан па нуй сахат ёнтмеман, кашң порайн нумассам, аңкем ёнтам сохат иты сохӆам хорамаңа ат тыйӆат».

Ай пора эӆты нумӆэм, хоты аңкем ернаса ятат ёнтсам. Хор: Альбина Тырлина.
Ай пора эӆты нумӆэм, хоты аңкем ернаса ятат ёнтсам. Хор: Альбина Тырлина.

Неттинат рут ёх

Неттинат рут ёх катра Тэк пуңаӆан уӆты муваӆ ус. Антонина Васильевна ай уӆмаӆ порайн, аңкеӆан си потраӆ потартысӆы: «Муң си пеӆа верэв шеңк антом ус. Монсь па монсь, монсь юкан потар. Монсем ситы потартыса: «Имоӆты порайн ун курт, ям ун курт ус. Моӆты порайн емаң хонсяпса си курта ёхтас. Хоятӆаӆ антома йисат. Кат хоят туп хасяс. Имеңан-икеңан, йи хот эӆты усңан, ант уятӆам. Ван-хув усңан, имоӆтыйн имеӆ похлэңки тайс. Энмаӆтсаӆан. Асеӆан хуӆ-вой веӆты утаӆтаса. Аңкеӆан ай пора эӆты нётты похия аяӆса. Уна йис, ойң хуя йис. Ванты, аңкеӆ-асеӆ эӆты, хоты веӆпасӆаты, муй верты мосаӆ, утаӆтас. Нэңан туса, ар няврэм тайс. Хув ус, пирся йис. Хун антома йис, сот моӆтаскем таӆ ус. Катра Тэк унт пелакан емаң ӆор уӆ. Ӆув сита Овс пелакан лоттаса. Си таха Хаӆась Нёӆа аяӆӆа.

Хув-ван ус. Ин икев лоттам тахайн, ун нохар юх энмас. Си юх шеңк хув энмаӆ, хуӆамсот таӆ кеман энамты верытаӆ. Ун сясем 1851-мет, мосаң 1849-мет таӆан сэма питас. 1860-мет таӆан си юх хоӆна ӆойс. Имоӆтыйн, нохар юх тайӆ похал нёӆан шукатам. Иӆ ант питас, туп айшукие менатса. Ас хуват хопан, мосаң па моӆтыйн ки йиӆан, матты ки милаң ики ӆойӆ. Юхаӆ уна энмас. Па юхат кутан мет уна вантасас. Юхат иӆ рохнепмаӆ.

2012-мет таӆан муң си тахая яңхсув. Ай уӆмем порайн тохи тутӆысайм. Аңкем-асем куртаӆ си пуңаӆан ус, хуӆ веӆман усңан. Аңкем сяси потартам потраӆ. Ӆув сот ярхус таӆ ус. Там порайн уӆты Тэк куртан антома йис.

Икеӆ, ун опрасев Ксенофонт Носкин, ащеӆ нэм ант уятӆэм, ийимеӆ эӆты уншак ус. Кимет ийимеӆ, аңкем щащи — Мария Ивановна Неттина. Яха ханшӆтаман ант усңан. Сишан муң хоӆ Неттинат.

Сясем Вощрэмов эӆты. Опрась нэмев няӆсот таӆ кема йис. Катра опрась нэм. Хасям таӆ Неттинат рут ун вантопса Ёмвошан верыӆыса. Йис пормасӆув, хой муй тайс, этаӆтысув».

Туп опращем Иван Григорьевич (ай пох) ёхи ёхтас. Хор: Антонина Чупрова.
Туп опращем Иван Григорьевич (ай пох) ёхи ёхтас. Хор: Антонина Чупрова.

Ун Ляля яңхам рутӆаӆ

Антонина Васильевна опращаӆ Пушнасӆор эӆты. Рутӆаӆ сита сэма питсат, ӆув сита ус. Си уӆты тахаеӆ йи шупаӆ Ямал мува ӆуңтасаӆ. Сиӆта Суматвош района касаӆсат. Сиӆта Ун Ляля вуйӆысайт. Сит эӆты па ясаң верас: «Ун Ляля рут ёх хоятӆув вуйӆыйм порайн, ун баржа яңхас. Хоятӆув ай куртат эӆты актыӆысайт па Омск воша тусайт. Сита русь ясңа, хоты ляль харан лялясты мосаӆ, утаӆтасайт. Тэк куртаң ёх хоӆ Ленинградской ляль хара китыӆысайт. Ленинград куртат пуңаӆан ляляссат.

Ащер ащем — Илья Константинович Неттин, яйӆ — Григорий Константинович па апсеӆ — Николай Константинович, сита антома йисат. Вороновка куртан лоттасайт. Аңкем ёх хоятӆаӆ па сита антома йисат. Туп опращем Иван Григорьевич (ай пох) ёхи ёхтас. Кат семьяйн кат Иван яйңан усңан. Черёмушки рупитты фронтан ус. Ай уӆмем порайн, нумӆэм, шеңк ант потартаӆ, моӆты порайн трактор манаӆ, хотэв аӆ тарыйӆ. Ӆув ляль верат таңха нумаӆмийӆ па ястаӆ, си порайн ситы си мувев тарыйс. Танк, ястаӆ, хотаӆ ипуляң лосытты верытаӆ. Ма си порайн ай усам, паӆӆам, нумасӆам, ин танкаӆ хотэва пеӆантаӆ, хотэв ёвра манаӆ».

Альбина Тырлина ханшам потар


1

0

0

0

0

0



Темы