Лух Авт
Няврэмат пеӆа шеӊк самаӊ нэ
Ӆорвош районан Овкуртан ай няврэмат хатӆ сыс шавиты хотан ар вещкат хоят рупитаӆ. Ӆув кутэӆан Светлана Серафимовна Тыликова. Щи нэ 1972-мет таӆ эӆты ветъяӊ моӆтас таӆ ай няврэмат энмаӆман рупатайӆ туӆ. Оӆаӊан шавийм няврэмӆаӆ энапсат, антета, ащета йисат, хойтат хиӆы тайӆат.
Светлана Серафимовна Ӆорвош районан Ямкуртан сэма питас. Эви опращ нэмаӆ Контерова. Ашкуӆайн утаӆтыты ӆовата ювмаӆан, Овкурта туса. Щита интернатан энмас. Ашкуӆайн ӆув иса яма утаӆтыйс, туса вератты верат пеӆа кашӊ ус, касты тахаята яӊхты па кум шитыӆыйс. Ӆув ясӊаӆ щиран, ошаӊ, нуптаӊ утаӆтыты хоятат пеӆа вантман, щимащ рупата пирыйс. Ашкуӆа юпийн Топоӆ вошан «Дошкольное воспитание» специальность пеӆа утаӆтыйс. Светлана Тыликова щи таӆӆаӆ ям номасан нумиӆыӆӆы:
– Топоӆ вошан утаӆтымев тумпийн муӊ, энамты эвет па похат, шеӊк яма пора хайсув. Баянан нарасӆыты утаӆтысув, ӆохан хухатӆысув, конькийн хататӆысув, сусан картошка хирты яӊхсув. Умащ пора ус.
Утаӆтыты етшамаӆ юпийн, ӆув садикан рупитты питас. Ийикеӆ Павел Иванович Тыликов шуӊат пиӆан ар таӆ самаӊа яха усӊан, няӆ няврэм тайсаӊан. Ин щи апраӊ нэ хиӆыӆаӆан аматан туӆа. Хиӆыӆаӆ няврэмат па тяттийӆ.
Вещкат нэ, энмаӆтам няврэмӆаӆ пеӆа ванттаӆан, самаӆ аматаӆ. Ӆув хатӆ сыс шавиман тайм оӆаӊ мохиӆаӆ хув тэӆан рупитӆат, хой Овкуртан, хой па вошатан.
– Ма ар таӆ ай щущиет пиӆан рупитӆам. Еӆпи там хошам хотэв МБДОУ «Детский сад «Теремок» нэм тайс, ин па МБОУ «Овгортская ШИСОО «ОЦ». Рупитты тахаем куш муй нэм тайӆ, ма ищипа щи кашӊ аӆаӊсахат аматман манӆам. Ар таӆ хащты юпийн шавиӆыйм няврэмийӆаман нумаӆмиӆыӆайм. Хун ашкуӆа етшаӆат, емаӊ хатӆата вохиӆыӆайм. Шеӊк умащ хун хошам ясӊат потарӆат, мойӆапса юкантӆат. Ищиты ёхӆы ма нумты пормасат, хорат мойӆыӆыӆам, — няврэм шавиты нэ потартаӆ.
Светлана Серафимовна рупитты пиӆнэӊаӆ Альбина Михайловна пиӆан иса уятӆатан, хоты няврэмат пиӆан пора хайты. Пошхиет пиӆан иса нопсаӊ потар туӆӊан, хорам хорат ханшӆаӊан, ӆуӊатты утаӆтаӆӊан, ошаӊ ёнтапсаятан ёнтӆаӊан. Энамты мохиӆын каман ёнтты хара тутлиӆӆын, нянь верты хота, музея, тут хурытты ёх хота экскурсия верыӆыӆӊан. Экскурсияйт тумпийн, садик мохет иса каш тайӆат: тяттиты тахайт, рэпат, ёнтты тутаӊхопат, машинайт, тохӆаӊхопат. Товийн энамты ёх ун хоятат пиӆан хорам лыптат, юхиет омасӆат, щаӆта йиӊкан шошмиӆыӆӆаӆ, иса вантман тайӆаӆӆаӆ.
– Няврэмиет муй иса туӊа-щира верты утаӆтыӆӆам, па хоятат верам пормасат шавиман тайты, — эвет па похат шавиты нэ потартаӆ.
Каматса таӆ сайн Светлана Серафимовна па Альбина Михайловна садикан мини-музей ӆэщатсаӊан, щущиета ханты, саран пормасат, аканят, ай ухӆат этаӆтыӆӊан, щита хоӆна вуӆы хот ӆонщман уӆӆа. Няврэмат щита уӆты сохат ӆумтыӆыты верытӆат, ай хот ӆыпийн ёнтты.
Светлана Тыликова ханты ясаӊан ӆуӊтарат ханшаӆ. Хоты ӆув ястаӆ, эвиет па похиет пиӆан ханты арат арыйӆ, амамащӆыйӆ, ханты якан якты утаӆтаӆӆы, монщатан монщӆаӆӆы. Щит, ванты, уӆтаӆ хуват уна ювам хоятат эӆты хуӆӆыйм верӆаӆ, еӆӆы туты кеша вераӆ.
– Кашӊ няврэм атэӆ хорпи — йи хорпи няврэм антом. Кашӊ няврэмие ӆув щираӆан нумасӆ, умащ сэмийӆаӆан вантаӆ, муй яӆап от там хатӆ потарӆан, муй щир ӆув уӆапсаяӆа там хатӆ туӆан. Кашӊ воспитатель ӆув рупитты щир тайӆ, — ӆув потраӆ тус. — Няврэмийӆув шеӊк ямат, хуӆантӆат, муй иса оша пайтӆат.
Светлана Серафимовна хув па вещката рупитмаӆ ураӊан, «Ветеран Ямала» нэм тайӆ. Ар таӆ сыс ишак нэпекатан юкантыса, мойӆапсаятан мойӆаптыса. Ӆув рупатайӆ иса нопсаӊа туӆӆы, няврэмат пеӆа шеӊк самаӊ, уятаӆ, хоты няврэм пеӆа ям ясаӊ ястаты.
Валентина Рохтымова ханшам потар