Лух Авт
Ӆов эӆты пормасат эваттыя утаӆтасайт
Ёмвошн Югра мув Ремёслайт хотн наука щирн манты мирхот ус. Щи мирхот порайн куртат, вошат эӆты ёхтам хоятат ӆов эӆты арсыр пормасат вертыя утаӆтасайт.
Мет оӆаӊ хатаӆн ияха актащам ёхат па нэӊат еӆпийн ям вуща ясаӊ округев Ремёслайт хот куща нэ Марина Кабакова тус. Ӆув тата щиты потартас, хоты наука щирн ӆэщатам утаӆтаты верат ӆый нэмоӆты порайн ант па верыӆысат.
Имоӆты таӆн ӆый Москва хон вошевн Россия мув ӆоватн верам «Сокровища Севера» нэмпи емаӊ хатӆа яӊхсат. Щи хатӆатн округев Ремёслайт хот куща нэ арсыр умащ пормасат ӆов эӆты туса па хорамаӊа эватты рущ ики Андрей Гаврилов пиӆн уйтантыйс. Щи хатнэху хус араткем таӆ сыс ӆов пиӆн рупитӆ па кашӊ пуш сыр-сыр вантопсаята Россия мувев ӆоватан яӊхаӆ па ӆув ёшӊаӆаӆн туса верам пормасӆаӆ ванӆтаӆ. Щи вер тумпийн, там верантты ху хоттэӆ ёхӆаӆ пиӆн Горноправдинск вошн Югра мувн уӆ. Щимащ вер ураӊан Ремёслайт хот кущаятн нэман Ёмвоша вохса, ӆуӆан ӆув муӊ округев ӆоватн уӆты хоятат ищиты верытты кемн ӆов эӆты арсыр хорамаӊ пормасат вертыя тата туӊа-щира еӆӆы ат утаӆтасӆы. Ванта, и тухаӆ хоятат щикуш ӆаӊхаӆайт ӆов эӆты моӆты пормасат эватты па ант хошӆат, муй щирн щи ӆоват эваттыя.
Ремёслайт хот куща верам айкеӆ юпийн Наталья Фёдоровая ясаӊ еӆӆы маса. Ӆув, ванты, ар таӆ наука щиратн округ хоща искусствовед нэӊа уӆ па ханты мирэв ӆов эӆты пормасат ӆэщатам щират япсыена уйтӆаӆы. Щи вер ураӊан там мирхота ёхтам хоятат еӆпийн ӆов эватты верат эӆты арсыр айкеӆ па тус.
Наталья Фёдорова потартас, хоты ӆов пиӆн хантэт, охалят, ёрнат йис порайт вуш эӆты туӊа-щира па шеӊк туса рупиттыя хошсат. «Ма тамхатӆ нынана ванӆтатыя питӆам щимащ пормасат, мата отат Россия хон пелак арсыр музей хотатн хоӆна XIX-мет нупат вуш соханты таӆ пораятн усат. Ищи хорасоп йис пормас щуӊкат нын туп округев ӆоватн уӆты мет хув тахайн омасты куртатн хантэт кутн тамхатӆ ванттыя верытӆаты. Компьютер хоща вуӆэт ухӆа киртыя нюки кеӆат вантӆаты. Щи кеӆат ӆый кутэӆн ӆов эӆты туса верам нюмар лакат онтасн хоӆыена ияха каратман уӆӆат. Щаӆта па кашӊ лак хоща щи вуӆыӆаӆ тайм куща арсыр ай ханшет туса па хорамаӊа эваттыя верытас. Щиӊанща йис порайт вуш эӆты ханты хоятат ӆов пиӆн щиты щи рупитсат. Кашӊ ай муй уншак ӆов эӆты верам пормас иса ханшийн эватсат. Нын, аӆпа, тата оша версаты, хоты нюки кеӆат па ӆоват ищиты иса вуӆы эӆты хоятатн лэщатсайт. Щи ураӊан ӆый ияха шеӊк яма па хорамаӊа вантасӆат», — тамиты Наталья Фёдорова ӆов эваттыя утаӆтаты ёхат-нэӊат еӆпийн хорасаӊа айкеӆат верас.
Еӆӆы ияха ёхтам хоятат еӆпийн арсыр умащ пормасат ӆов эӆты туса эваттыя хатнэху Андрей Гаврилов потартас, муйсыр вой ӆоват пиӆн округев хоща там ёхи хащам пораятн рупиттыя рахӆ. Ӆув ясаӊӆаӆ эӆты оша йис, хоты арпелак щит вуӆы, кураӊ вой, арсыр бизонат, носорогат па вэс ики оӊтат, мата отат Ӆаӊаӆ Ас рува оӆӊатн там йисн хуӆ па вой веӆпасӆатыя ёхӆувн иса уйтӆайт.
Мет ям ӆовата, ӆув щираӆн, мата отат эӆты хорамаӊ па тащаӊ пормасат ин вертыя верытӆув, щит ищипа вэс ики оӊтат. Щитат округев хуватан, аӆпа, 20-кем моӆтас щёрас йис порайт вуш эваӆт тамхатӆ унты мув иӆпийн оӆӆат.
Муӊ хощаев уйтты вэс ики оӊтат питы еӆпапат. Ванта, ӆый оӆты тахайӆаӆ пуӊаӆн патар ох картэт па ликамӆат. Щи вер онтасн вэс ики оӊтат па ӆоват айн-айн хоӆыена питыя йиӆат. Андрей Гаврилов айкеӆ щиратн, Якутия потам мувн ищи вэс ики ӆоват муй оӊтат там йисн ям араткем хоятат уйтӆат. Юхат щи отӆаӆ туса верантты ёхӆаӆа ям тын сахат еӆ тыныӆат. Туп щи вэс хор ики оӊтат ӆонщ хораспет па шеӊк новет. Ванта, йистэӆн потам мув па еӊкат кутатн хоӆыена оӆӆат па туп хошам хатӆ рувн питтыя кемн нох эттыя веӆщи верытӆат. Щаӆта верантты икев потартас, хоты вэс ики оӊтат пиӆн рупиттыя кашӊ пуш аӆ умащ. Туп щимащ от кашӊ хатнэху мощаттыя ант верытӆ.
Югра па Ямал мувӊан хоща мет ям па мосты ӆовата ищипа тамхатӆ вушатн кураӊ вой па вуӆы оӊтат ӆуӊтасӆат. Кураӊ вой оӊат ёша вутэнан, имохты щимащ ун ошан-щащан ёхатӆайн, мата ятаӆ эӆты, муй хорасоп мосты пормас туӊа-щира вертыя наӊена рахӆ. Вуӆы оӊат сыр-сыр ёхартат щирн манаӆ па ӆув пиӆэӆн ищи арсыр пормасат кашӊ туса верантты хатнэху верты верытӆ.
Щаӆта утаӆтаты щирн актащам хоятат еӆпийн Ольга Манасбаева ӆув рупата верӆаӆ эӆты арсыр айкеӆат тус. Там нэӊев ясӊат эӆты оша версэв, хоты туп 12-мет таӆ ӆовата йис па Анадырь вошн уӆтыя питас. Щикуш Бишкек вошн Киргизия мувн нови турам иӆпия ёхтас па ищипа ин тамхатӆ унты Чукотка мув ӆув кимет рут муваӆа ӆуӊатӆаӆы. Ванта, щита айтэӆн энмас па ашкуӆая яӊхас. Щаӆта еӆӆы Хабаровской государственной педагогической институт тахаяӆн «учитель рисования па черчения» щирн вет таӆ сыс утаӆтыйс. Уӆты-хоӆты щираӆн ӆув арсыр тахаятн ус па рупитас. Туп ӆов эӆты арсыр пормасат эватты верӆ мет самаӊа ин тамхатӆ унты тайӆаӆы.
Щимащ вер ураӊан ӆув рупатайӆ эӆты тамиты потартас: «Щи арат ӆов эӆты ма арсыр ханшет па иса хорамаӊ пормасат эваттыя ӆаӊхасам, хоты щи таӆатн нэмоӆты пормас ант па тайсам, охат щимащ верантты пормасат ӆуттыя ант тайсам. Щи ураӊан вэс ики оӊат эӆты карты ӆутпеӊкан нови пупи ики хорас яма па хорамаӊа атэӆт щирн ма ӆохатсам. Щи пораятн ма па веӆщи ӆоват эваттыя хотн рупата мощатсам па йи тыӆащ сыс аӆ ӆутпеӊкан таӆаӊ хуӆам нови пупи ики хорасат ӆэщатсам па куща ёхӆама масам. Юхат па щи нови пупи ики хорасат, арсыр ёхат-нэӊат верам айкеӆат щиратн, матты ки Москва хон вошн ям тын сахатн еӆӆы тащаӊ хоятата тынысайт».
Таӆаӊ кат хатӆ сыс округев эӆты ёхтам хоятат ӆов эватты верата утаӆтасайт. Мет ёхи хащам кутн Ремёслайт хот куща нэ пиӆн уйтантысув па инщассув ӆувеӆ, муй щирн ӆый утаӆтаты верӆаӆ етшаптасат. Марина Кабакова ястас, хоты тамащ ӆов эватты верат пиӆн ӆый мет оӆаӊ пуш тата утаӆтасайт. Щит, ӆув щираӆн, шеӊк мосты уйтантопсайт верантты хоятат ураӊан тата версат.
Владимир Енов ханшам потар